Đây là khâu quan trọng nhất, nó đòi hỏi tính sáng tạo của người làm bởi mỗi
viên đá một hình dáng, mỗi cây giống một bộ rễ khác nhau (Tạm gọi phần lồi, nhô
ra của đá là phần dương, phần hốc đá, chỗ lõm vào là âm). Hãy chọn một phần nhô
cao của viên đá và ốp cây vào, cố định thật chặt phần gốc cây vào đá bắng dây
mềm đó là điểm nhấn gây ấn tượng nhất cho người xem (không nên nhét gốc cây vào
hốc đá bởi khi lớn gốc cây ẩn vào trong không phô được vẻ đẹp của cây). Trên
mỗi viên đá hãy phát hiện và lợi dụng những đường nét uốn lượn hết sức đa dạng
của nó để cuốn rễ. Cây của bạn có gây được ấn tượng cho người xem hay không
chính là điểm mấu chốt này.
1- Chuẩn bị cây giống, đá
- Cây giống: Việc chuẩn bị cây giống cực kỳ quan trọng nó quyết định tới 20-30%
cho sự thành bại của tác phẩm. Cây giống phải có bộ rễ càng dài càng tốt. Kinh
nghiệm nhiều năm cho thấy cây có bộ rễ dài khoảng trở lên 1m, đường kính gốc khoảng
1,5 cm là đạt yêu cầu. Cách làm: có thể nhân giống từ hạt, cành chiết. Chọn
cành có đường kính bằng điếu thuốc để chiết. Nếu muốn vào đá vào cuối năm hoặc
mùa xuân thì phải chiết cành vào tháng 3 -4 năm trước. Sau chiết (15-20 ngày)
cành ra rễ, cắt cành chiết cấy vào vỏ bao ximăng tháo chỉ 2 đầu nhồi đất dựng
đứng, mỗi bao cấy 5 cây giống hoặc cấy vào ống nhựa, ống luồng bổ đôi cho đất
vào trong … ta có thể sáng tạo ra nhiều kiểu làm cây giống miễn sao tạo bộ rễ
dài.
- Đá : Trước đây hay dùng đá Tai bèo để ký cây bởi đá có nhiều hang hốc , mấu
dễ dàng cho việc quấn rễ vào đá. Hiện tại nhiều người chuyển qua làm bằng đá
trơ (Đá lũa ), đá bọt (loại đá có mầu vàng, nhẹ có nhiều ở Ninh Bình,Thanh Hóa)
và đá Da voi loại to.
2 - Kỹ thuật ký đá:
- Thời gian: Thời gian phù hợp nhất cho việc ký đá từ tháng 11 âm năm trước đến
hết tháng 3 âm lịch năm sau tất nhiên ta có thể ký các thời điểm khác trong năm
nhưng vấn đề chăm sóc sẽ gặp nhiều khó khăn (áp dụng cho thời tiết bắc bộ).
- Kỹ thuật ký đá: đây là khâu quan trọng nhất nó đòi hỏi tính sáng tạo của
người làm bởi mỗi viên đá một hình dáng, mỗi cây giống một bộ rễ khác nhau (Tạm
gọi phần lồi, nhô ra của đá là phần dương, phần hốc đá, chỗ lõm vào là âm) hãy
chọn một phần nhô cao của viên đá và ốp cây vào, cố định thật chặt phần gốc cây
vào đá bắng dây mềm đó là điểm nhấn gây ấn tượng nhất cho người xem (không nên
nhét gốc cây vào hốc đá bởi khi lớn gốc cây ẩn vào trong không phô được vẻ đẹp
của cây). Trên mỗi viên đá hãy phát hiện và lợi dụng những đường nét uốn lượn
hết sức đa dạng của nó để cuốn rễ. cây của bạn có gây được ấn tượng cho người
xem hay không chính là điểm mấu chốt này.
Sau khi tạo đường chạy cho rễ xong hãy buộc dây thật chặt (dùng loại dây hóa
học mầu đen .loại này rất phù hợp bởi rất bền, lâu mục) nếu chưa quen có thể
dùng phấn vẽ trước để điều chỉnh đường chạy của rễ cho phù hợp.
lưu ý : - để tạo ra cây dáng lạ ,cây quái nên cuốn cây vào phần dương của đá,
phải tạo nhiều đường gấp khúc đột ngột và không bị ràng buộc bởi một công thức
nào, nếu ta bị lệ thuộc vào những thứ có sẵn hoặc theo đường mòn thì cây sẽ đơn
điệu, tẻ nhạt.
- Nếu muốn cây có bộ rễ dẹt hãy xếp nhiều rễ cạnh nhau chạy song song, khoảng
cách các rễ tùy theo bạn định làm cây to hay nhỏ thông thường đặt chúng cách
nhau khoảng 3-5cm.
- Nếu bạn muốn lấy rễ làm thân thì cắt hết những rễ nhỏ chỉ để lại một hoặc
hai rễ to xếp chúng cạnh nhau khi lớn chúng phình lên và dính vào nhau tạo
thành một thân cây rất đẹp.
- Trong quá trình đưa cây vào đá để có đường chạy của rễ theo đúng ý có thể sẽ
phải can thiệp bằng các dụng cụ cắt sửa đá.
- Căn cứ vào đường chạy của rễ hãy uốn thân cây cho ăn nhập với tổng thể Rễ
-thân - đá và cố định lại.
Sau khi ký đá xong hãy đưa cây ra vườn nhào đất ướt vừa phải và đắp đến cổ rễ
(để cây bằng mặt vườn, không đào hố đưa cây vào) sau đó lấy tấm ny nông cuộn
chặt lại nhằm giữ độ ẩm khoảng một tuần ta mới phải tưới nước một lần. Sau cấy
một tháng hãy tưới cho cây một chút phân đạm +lân (thật loãng ) để cây phát
triển đâm rễ xuống đất. Lưu ý: Đất đắp bầu không được cho phân hữu cơ, không
tưới phân hữu cơ vào bầu đất. khi rễ đã xuống đất bạn hãy dùng các loại phân
chăm sóc cho cây phát triển tốt, lúc này có thể tưới phân cũng như nước trên
bầu đất.
Tùy theo sức chăm cũng như môi trường và điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng khoảng
6-7 tháng gốc cây có thể đặt đường kính 2,5-3cm lúc này ta dỡ bỏ bầu đất và
tiến hành chỉnh lại rễ. Những rễ không đạt yêu cầu cắt bỏ, đoạn rễ mới mọc thêm
từ rễ cũ ta đào lên và tiến hành quấn lại vào đá. (Lưu ý: Trong một cây bạn
phải để nguyên 1 hoạc 2 chiếc rễ, những rễ này có nhiệm vụ nuôi cây khi rễ mới
chưa phát triển, hãy chọn chúng trong số rễ bỏ đi. khi rễ mới đủ sức nuôi cây
thì cắt chúng đi).
Công việc tiếp theo áp dụng như việc chăm sóc, uốn tỉa
cây cảnh mà chúng ta đã làm.
……………..
Xem thêm: cây làm thuốc,
cây lá màu:
cây công trình, cây bóng mát, phân bón,
thuốc, sâu bệnh
Cây lộc vừng, cây bưởi, cây bằng lăng, cây sấu; cây cau vua; cây mít; cây xoài; cây
vú sữa.