Các nhà khoa học biết muồng ngủ với cái tên bản địa Saman nên đã đặt tên khoa học cho nó là Samanea saman và hằng chục tên đồng danh khác chẳng hạn như Albizia saman, Mimosa saman, Pithecellobium saman… Cây thuộc phân họ Trinh nữ – Mimosoideae, họ Đậu – Fabaceae, có nguồn gốc ở Colombia, Venezuela, Mexico, Peru, Brasil, Bolivia… và một số quần đảo Thái Bình Dương như Guam, Hawaii, Marsall, Samoa, Fiji, Papua New Guinea…, hiện phân bố rộng rãi ở Costa Rica, El Salvador, Nicaragua, Panama, Venezuela, Colombia…, đã được giới thiệu trồng làm cây che bóng và tôn tạo cảnh quan rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới hằng trăm năm trước.

Ở Việt Nam, cây muồng ngủ được trồng rộng rãi làm cây xanh đô thị, che bóng ở nhiều thành phố từ Bắc chí Nam như Hà Nội, Huế, Tp Hồ Chí Minh… và nhiều thành phố khác ở Miền Trung và Tây nguyên. Muồng ngủ xuất hiện trong hệ thống cây xanh đô thị với nhiều tên gọi khác nhau: Muồng ngủ, Điệp tây, Me tây, Còng… Với những ưu điểm nổi bật như cành nhánh dẻo dai, mang lá kép với những lá chét nhỏ và luôn xếp lại lúc trời mưa, nên ít chịu trọng lực của lượng nước mưa lúc mưa lớn, ít cản gió lúc gió to, nhờ vậy ít gãy cành mặc dù cành nhánh tỏa rất rộng. Đây là một trong những kiện tướng tỏa bóng trong làng cây xanh đô thị, một cây tuổi lên năm trên nền đất thích hợp đã đủ tỏa bóng cho một không gian cả trăm mét vuông. Cây muồng ngủ sinh trưởng rất nhanh, biên độ sinh thái rộng, thích nghi với mọi điều kiện khí hậu, thời tiết, địa hình, có rễ cọc ăn sâu, rễ con nhiều và lan rộng, chịu được đất chua, úng, đồng thời chịu được khô hạn rất tốt, rất ít tróc gốc khi gặp bão, vì thế nó được chọn trồng ở nhiều nơi, rất thích hợp cho các công viên lớn, các khuôn viên công sở, trường học và cả trên vỉa hè rộng hoặc các bờ sông, con nước. Cây muồng ngủ cho hoa dạng cụm hình đầu, hoa nhỏ, khi hoa nở các nhị màu hồng hay tím nhạt bung ra tua tủa rất đẹp và phảng phất hương thơm dịu nhẹ rất thích hợp để tôn tạo cảnh quan. Nhiều bộ phận cây muồng ngủ cũng có tác dụng làm thuốc như: vỏ và lá cây muồng ngủ được dùng trị bệnh tiêu chảy (Philippines), rễ cây dùng trị bệnh ung thư dạ dày (Venezuela), hạt được dùng để nhai trị vết thương ở vùng hầu họng (West Indies). Gỗ Muồng ngủ chắc, có thớ mịn và vân đẹp có thể dùng làm mộc mỹ nghệ, chế biến thành các thương phẩm lưu niệm đặc trưng rất hay, chẳng hạn như ở Hawai, người ta dùng nó để làm muỗng, nĩa và các đồ treo tường trang trí. Ở Việt Nam, ngoài việc trồng tạo bóng và tôn tạo cảnh quan, chưa thấy có mô hình trồng rừng lấy gỗ nguyên liệu hay trồng làm vành đai phòng hộ, che bóng cho các cây công nghiệp, trong lúc ở nhiều nước trên thế giới, nó được xem là cây che bóng tốt cho các đồn điền cà-phê.

Hạt muồng có tác dụng an thần, hạ huyết áp

Hạt muồng còn có tên là hạt muồng ngủ là hạt của cây muồng. Quả muồng hình trụ dài, trong chứa 15 - 25 hạt. Hạt muồng hình trụ 2 đầu vát chéo màu nâu xỉn, bóng. Nếu không thu hoạch đến khi khô quả tự tách vỏ tung hạt. Quả muồng thường chín vào cuối mùa thu, khi thu hái lấy quả, phơi thật khô, đập lấy hạt, trước khi dùng phải qua sao chế cho vị thuốc là thảo quyết minh hay quyết minh tử.

Theo quan niệm của Y học cổ truyền, hạt muồng (sống, chưa sơ chế) có vị nhạt, tính bình vào các kinh can, thận. Có tác dụng nhuận tràng, ích thận, sáng mắt, mát gan, giáng hỏa. Thảo quyết minh (hạt muồng đã sơ chế) có vị ngọt đắng, mặn, tính hơi hàn vào các kinh can, đởm. Có tác dụng an thần, hạ huyết áp, mát gan, giáng hỏa.

Bài thuốc theo kinh nghiệm dân gian có sử dụng muồng ngủ

- Chữa chứng khó ngủ, mất ngủ: Hạt muồng sao cháy 12g, hãm uống thay trà hàng ngày. Hoặc hạt muồng sao cháy 12g,  táo nhân sao đen (hắc táo nhân) 10g, dưới dạng hãm, uống hằng ngày vào buổi chiều và trước khi đi ngủ. Mỗi liệu trình 10 - 15 ngày.

- Chữa táo bón, đại tiện khó khăn: Với bệnh nhân trẻ tuổi hạt muồng sao vàng 16 - 20g dưới dạng hãm thay trà, uống nhiều lần trong ngày cho tới khi phân nhuận.

Với bệnh nhân cao tuổi, mới ốm dậy: Hạt muồng sao cháy 10 - 16g, dưới dạng hãm thay trà, uống nhiều lần trong ngày. Uống liền 10-15 ngày.

-  Hỗ trợ điều trị tăng huyết áp:

Hạt muồng sao cháy 12g, hòe hoa (sao vàng) 10g, cúc hoa 4g, cỏ ngọt 6g (có thể thêm câu đằng 12g) dùng dưới dạng hãm thay trà, uống nhiều lần trong ngày. Một liệu trình 3 tuần, sau nhắc lại.

Lưu ý: Trường hợp tiêu chảy không dùng. Ngoài ra cần chú ý tránh nhầm lẫn với một số loại hạt của một số cây: Hạt cây điền thanh có kích thước gần bằng hạt muồng, ngoài hạt cũng nhẵn bóng như hạt muồng, song màu của hạt lại hơi xám xanh và hai đầu hạt không vát. Hạt cây lục lạc lá tròn cùng họ đậu với muồng, cây cũng mọc hoang ngay ở những nơi mà muồng mọc được, do đó rất dễ gây nhầm lẫn. Nhưng hạt của cây lục lạc nhỏ hơn, lại có hình thận và màu nâu nhạt hay vàng da cam.