Cây Sau sau Trong hệ thống cây xanh đô thị Huế, nhiều loài cây gỗ tuy không cho hoa đẹp nhưng có khả năng tỏa bóng và chịu đựng gió bão tốt đã được sưu tập đưa trồng và phát triển. Qua bao năm tháng thích nghi với điều kiện khắc nghiệt của vùng đất lắm bão nhiều mưa, lũ lụt thường xuyên xảy ra, chúng đã dần dần trở thành những cây cổ thụ đáng được bảo tồn. Một trong số đó là cây Sau sau. Thông tin về phân loại  Cần lưu ý, trong tên khoa học thứ nhất, tính ngữ “formosana” trong tên loài có nghĩa là “ở Đài Loan”, nếu vô ý viết sai chính tả thành “formosa“, nó sẽ trở thành nghĩa “đẹp”; trong tên khoa học thứ hai, tính ngữ “acerifolia” có nghĩa là “dạng lá cây Acer. Acer là tên chi (giống) của các loài Phong và Thích. Như vậy, khi dùng tên thứ nhất, người dùng muốn nhấn mạnh xuất xứ, khi dùng tên thứ hai, người dùng muốn nhấn mạnh đặc điểm hình thái lá. Sau sau có tên tiếng Anh là Formosan gum Feng, Formosa Sweetgum hoặc Chinese Sweetgum. Thông tin về hình thái và sinh thái Hình thái cây Sau sau dễ gây ấn tượng. Cây thuộc dạng cây gỗ lớn, dáng thế uy phong trầm mặc, lá có 3 – 5 thùy, rụng vào mùa khô. Khi thay lá, những lá già và lá non đều có màu đỏ sặc sỡ, nhất là khi cây sống ở vùng á nhiệt đới. Vì thế, người Trung Quốc cũng gọi nó là Phong, nhưng với tên đầy đủ phân biệt được với những loài và phân loài Phong trong chi (giống) Acer. Họ gọi Sau sau là Phong hương thụ – 枫香树 (feng xiang shu), có nghĩa là cây Phong có mùi thơm. Đúng vậy, Sau sau có khả năng tiết một loại nhựa thơm, thường được sử dụng trong y học cổ truyền. Cần nói thêm rằng, những cây Phong trong chi (giống) Acer hiện có mặt ở Trung Quốc bao gồm: 1. Loài Thanh trá phong - Acer davidii - 青榨枫 (qing zha feng), 2. Phân loài Thanh trá phong – Acer davidii subsp. davidii -青榨枫 (qing zha feng), còn được gọi là Nguyên á chủng - 原亚种 (yuan ya zhong), 3. Phân loài Cát la phong – Acer davidii subsp. grosseri - 葛罗枫 (ge luo feng). Sau sau được mệnh danh là cây tiên phong ở các trạng thái rừng phục hồi sau thời kì nương rẫy, do nó chịu hạn tốt, sinh trưởng phát triển mạnh ở những khu rừng phục hồi, khô, có cường độ chiếu sáng lớn. Do vậy, nó dễ thích nghi với điều kiện môi trường đô thị. Với đặc điểm hình thái cây và lá đặc trưng, chịu được điều kiện môi trường khắc nghiệt, Sau sau có thể là một nguồn gen đáng lưu ý cho nghề cây cảnh. Tôi nghĩ rằng, chúng ta có thể dùng nó làm vật liệu tạo bonsai và trồng làm cây tiểu cảnh non bộ. Sau sau là một loài cây gỗ ưa sáng, tái sinh mạnh. Ở vùng Tây Á, miền Trung và Nam Trung Quốc, cây thường sinh trưởng phát triển ở những khu rừng ẩm của những khu vực ấm áp. Ở Việt Nam, cây thường xuất hiện ở các khu rừng phục hồi sau thời kì nương rẩy, chịu hạn khỏe nên được mệnh danh là loài cây tiên phong. Muốn nhân giống cũng đơn giản, vì cây cho rất nhiều quả kép, mỗi quả mang rất nhều hạt, hạt tái sinh khá mạnh. Cây cho gỗ tốt, bền, thân cây thẳng, cành nhánh thon, ngắn, tán gọn nên chống chịu gió bão tốt. Tán cây rậm, hình trứng đẹp, mang lá tương đối nhỏ, đẹp, ít rụng, mang quả nhỏ khi chín hóa gỗ rồi khô trước lúc rụng nên ít gây ô nhiễm môi trường. Ngoài những ưu điểm vừa kể, cây có tuổi thọ cao, thích nghi sinh thái tương đối rộng, có thể sống và sinh trưởng trung bình ở những nơi đất xấu, khô hạn nên rất thích hợp với việc cơ cấu vào hệ thống cây xanh đô thị. Sau sau được trồng trên đường phố và công viên. Hằng năm cứ vào độ cuối Đông, Sau sau trở mình, trút lá, nhưng toàn cây không đổi màu như khi cây sống ở vùng á nhiệt đới, mà chỉ lác đác từng lá biến sắc rồi rụng dần. Đến đầu Xuân, những lá non bắt đầu lộ dần ra, khoe sắc đỏ thắm rất bắt mắt. Năm nào mùa Đông kéo dài nhiều tháng giá lạnh, vào Xuân biên độ nhiệt ngày đêm chênh lệch lớn, thì Sau sau có điều kiện khoe sắc rộ hơn. Những lúc này, người lưu tâm muốn thấy hết cái đẹp của nó phải tiếp cận bên gốc cây, chọn nhiều góc nhìn khác nhau sẽ tận hưởng được niềm phấn kích do sự phối trí tuyệt vời của màu sắc tạo ra. Những hoa tự đầu hình chùy màu xanh lá mạ ẩn hiện giữa những chùm lá non sắc đỏ thắm lung linh bởi làn gió nhẹ, trông tựa những hình ảnh huyền ảo được tạo ra từ một phần mềm phiên bản nhân tạo. Cây đa tác dụng Sau sau là một loài cây đa tác dụng, ngoài tác dụng tiên phong tạo môi trường tiểu khí hậu cho các loài cây rừng khó tính khác sinh sôi nẩy nở để rừng được phục hồi và tác dụng tỏa bóng tôn tạo cảnh quan, nó còn là một cây sản sinh nhiều nguyên liệu làm thuốc chữa bệnh. Theo y học cổ truyền, quả sau sau có vị đắng, tính bình, mùi thơm; tác dụng khứ phong, hoạt lạc, lợi thủy thông kinh. Lá sau sau có vị đắng, tính bình; tác dụng thanh nhiệt giải độc, thu liễm chỉ huyết. Nhựa có vị ngọt, cay, tính ấm; tác dụng thông khiếu, khai uất, khứ đàm, hoạt huyết giảm đau. Rễ vị đắng tính ấm; tác dụng khư thấp, chỉ thống. Quả có tác dụng khứ phong, hoạt lạc, lợi thủy thông kinh; chữa phong thấp, đau nhức khớp xương, tâm vị đau trướng, thủy thũng, đái khó, mề đay, viêm da, chàm. Lá có tác dụng thanh nhiệt giải độc, thu liễm chỉ huyết; chữa viêm ruột, đau vùng thượng vị, thổ huyết, chảy máu cam, dùng ngoài trị mẩn ngứa, eczema. Nhựa có tác dụng thông khiếu, khai uất, khứ đàm, hoạt huyết giảm đau; trị ho có đờm, kinh giản, thổ huyết, nôn ra máu, chảy máu cam. Rễ có tác dụng khứ thấp, chỉ thống; chữa thấp khớp, đau răng. Sau sau được dùng làm thuốc trong các trường hợp: Chữa sâu răng, đau răng: nhựa cây sau sau đốt cháy, phần còn lại tán nhỏ, chấm vào chỗ đau. Chữa nổi mẩn, mề đay, lở ngứa: dùng lá hoặc vỏ cây nấu lấy nước, lau rửa hoặc tắm. Chữa mụn nhọt, đòn đánh đau nhức, phong thấp sưng đau: nhựa sau sau 40g, nhựa thông 40g, sáp ong 10g, dầu vừng 10g. Tất cả đun cho tan, đánh đều cho loãng, để nguội phết lên giấy và dán vào chỗ đau. Chữa phong thấp, lưng gối đau, chân tay co quắp, toàn thân tê buốt: lộ lộ thông 20g, tùng tiết 20g. Sắc uống. Không dùng cho phụ nữ có thai. …………….. |
|
|