HOÀNG LIÊN Ô RÔ

Mahonia bealei (Fort.) Carr. 1854.

Họ: Hoàng mộc Berberidaceae

Bộ: Mao lương Ranunculales

Mô tả:

Cây bụi, cao 2 - 3 m, gỗ thân và rễ màu vàng. Lá kép lông chim lẻ, dài 15 - 35cm, mỗi bên có 4 - 7 lá chét, không cuống, lá chét trên cùng to hơn có cuống. phiến lá chét hình bầu dục biến dạng hoặc hình trứng lệch, dài 3 - 9cm, rộng 2,5 - 4,5cm, cứng, dày, ốc tròn hoặc hơi hình tim. Đỉnh nhọn hoắt thành gai, khía 3 - 7 răng cưa nông, nhọn sắc, 3 gân chính và gân phụ nổi rõ cả ở mặt trên. Cụm hoa 2 - 6, hình bông phân nhánh, mọc thẳng, ở ngọn. Hoa nhiều, màu vàng, đường kính tới 3mm, có cuống ngắn. Lá bắc 1 nhỏ. Lá đài 9, xếp 3 vòng ngoài nhỏ. Cánh hoa 6, nhỏ hơn những lá đài vòng trong. Nhị 6, bao phấn gần hình vuông, dài hơn chỉ nhị. Bầu hình trụ, phình ở giữa, 4 - 5 noãn. Quả thịt, 1 hạt.

Sinh học:

Mùa hoa tháng 10 - 11, mùa quả chín tháng 11 - 2.

Nơi sống và sinh thái:

Mọc ở rừng núi đá vôi, độ cao 1400 m. Cây chịu bóng, hơi ưa sáng. Thường mọc lẫn với một số cây gỗ và cây bụi khác.

Phân bố:

Việt Nam: Hà Giang (Quản Bạ).

Thế giới: Trung Quốc (Thiềm Tây, An Huy, Triết Giang, Giang Tây, Phúc Kiến, Hồ Bắc, Hồ Nam, Xuyên, Hà Nam).

Giá trị:

Nguồn gen qúy, hiếm và độc đáo của Việt Nam. Theo kinh nghiệm dân gian, gỗ thân và rễ được dùng làm thuộc chữa bệnh đường tiêu hóa (tương tự loài Mahonia japonica). ở Trung Quốc dùng làm thuốc thanh nhiệt, giải độc, tiêu phù, trừ tả và bệnh về phổ.

Tình trạng:

Đang nguy cấp. Mới phát hiện thấy ở một số nơi, số lượng cá thể ít, dễ bị chặt phá.Mức độ đe dọa Bậc E.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Khảo sát lại điểm phân bố trên. Nếu có cá thể còn sót lại qúa ít, nhất thiết phải đưa về trồng giữ giống tại một số trại thuốc (Sapa và Phó Bảng). Đồng thời nghiên cứu để nhân giống thêm.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - trang 181.