Cây xạ đen còn có các tên gọi là bách giải, đồng triều, bạch vạn hoa, cây dây gối (thuộc Chi đây gối), hay quả nâu, hoặc cây ung thư (dân tộc Mường, Việt Nam).

Cây xạ đen phân bố nhiều ở Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á như: Việt Nam, Myanmar, Thái Lan.. Loại cây này thường mọc ở rừng thưa, độ cao từ 500 – 1.500 m.

Ở Việt Nam, cây thuốc xạ đen phân bố chủ yếu tại các tỉnh Hòa Bình, Ninh Bình, Thừa Thiên Huế và một số Vườn quốc gia lớn như: Vườn quốc gia Cúc Phương, Ba Vì.

Xạ đen thuộc loại cây dây leo thân gỗ, mọc thành búi, dễ trồng. Thân cây dạng dây dài 3-10m. Cành tròn, lúc non có màu xám nhạt, không có lông, sau chuyển sang màu nâu, có lông, về sau có màu xanh. Phiến lá hình bầu dục xoay ngược, thường có 7 cặp gân phụ, bìa có răng thấp, mặt lá không có lông, lá không rụng theo mùa, cuống lá dài 5 - 7mm. Chùm hoa ở ngọn hay ở nách lá, dài 5 – 10 cm. Cuống hoa 2 - 4mm. Hoa mẫu 5. Cánh hoa trắng, Hoa cái có bầu 3 ô. Quả nang hình trứng, dài cỡ 1 cm, nổ thành 3 mảnh. Hạt có áo hạt màu hồng. Ra hoa tháng 3 - 5; Ra quả tháng 8 - 12.

Cây xạ đen có vị đắng, tính mát và có nhiều công dụng. Nhiều người còn sùng bái cây xạ đen đến mức xem chúng là “thần dược” chữa bệnh. Cụ thể xạ đen giúp thanh nhiệt, giải độc, điều trị các bệnh về gan, hỗ trợ điều trị các vấn đề về da mụn, viêm da, chống lão hóa… Hiện cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu tác dụng của cây xạ đen trong việc điều trị và ức chế các tế bào ung thư.

Cây xạ đen được biết đến là một loại cây có khả năng hỗ trợ và điều trị các bệnh liên quan đến gan như viêm gan, xơ gan, ung thư gan, chữa được các u nhọt, vàng da do suy giảm chức năng gan.

Những năm gần đây, cây xạ đen được biết đến nhiều trong việc hỗ trợ điều trị căn bệnh ung thư. Tên gọi xạ đen (xạ trong tiếng Mường có nghĩa là gan, đen là màu sắc của cây thuốc). Từ xa xưa, mặc dù chưa có khái niệm ung thư nhưng hễ cứ thấy ai bị vàng da, mụn nhọt, gan sưng to, u bướu là người dân Mường lại lấy cây xạ đen về làm thuốc điều trị rất hiệu nghiệm.

Ngày nay, giới nghiên cứu và nhiều bác sĩ cũng đã khẳng định cây xạ đen thực sự có thể hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. Cụ thể các chất có chứa bên trong xạ đen sẽ hạn chế được sự phát triển của các tế bào ung thư, giúp tăng cường sức đề kháng cho người bị bệnh và duy trì được khả năng sống cho những bệnh nhân mang căn bệnh hiểm nghèo này. Tuy nhiên nếu để nói chỉ cần dùng cây xạ đen mà có thể chữa được cả căn bệnh y học phải bó tay thì đây là điều phóng đại, người bệnh không nên tin. Xạ đen chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư, dùng kết hợp với các phương pháp hóa trị, xạ trị để đạt kết quả như mong đợi.
Gợi ý một số cách sử dụng cây xạ đen chữa bệnh

Cây xạ đen sau khi được ươm trồng, chăm sóc để ra cành lá dài từ 50cm-1m thì được thu hái. Khi thu hái sẽ cắt cả cành lá, sau đó băm thái nhỏ vừa phải và phơi khô. Với thân cành to phải tách riêng để phơi cho thật khô, tránh ẩm mốc. Thường thu hái vào những dịp trời nắng đẹp. Phần gốc cây xạ đen được chăm bón để cây phát triển và cho đợt thu hoạch tiếp theo.